freebikinglogo
linklajsna
gornja
Predložene trase vožnji na području Peščare

Deliblatska peščara
Jedinstveni stepsko-šumski rezervat usred Evrope

tekst i fotografije: Dejan Grahovac

Pregledna karta Deliblatske peščare

Pogled sa Zagajičkih brda

Deliblatska pescara se nalazi na krajnjem jugoistoku Vojvodine, U juznom Banatu, od Dunava - izmedu sela Dubovac i Banatska Palanka, prema severozapadu do Vladimirovca -na teritoriji pet opstina: Kovin, Vrsac, Bela Crkva, Alibunar i Pancevo. Ima status specijalnog rezervata prirode, sa povrsinom od 29.639,59 ha.

Deliblatska pescara je geomorfoloska formacija eolskog porekla, nastala u deluvijumu, pripada retkom prirodnom fenomenu, jedinstvenom u Evropi, sa mocnim naslagama eolskog peska i izrazenim dinskim reljefom. Nevezani pesak je nekada bio izuzetan problem, jer se pod dejstvom kosave razvejavao sirokim prostorima Panonske nizije. Zbog toga je Deliblatska pescara nazvana "Evropska sahara", ili "najstrarija pustinja u Evropi".

Dine zutog i sivog peska, sa maksimalnim visinskim kotama blizu 200 metara nadmorske visine (Pluc - 192 m, Cmi vrh - 189 m), pravilnog su jugoistocnog-severozapadnog (SE-NW) pravca prostiranja, kao sto je usmeren i ceo kompleks Deliblatske pescare.

Fizicke osobine peska u tlu uslovljavaju specificnu hidrologiju i mezoklimu Deliblatske pescare, tako da povrsinskih vodotokova nema, a vodonosni horizonti su na vecim dubinama, buseni bunari dubine od 100-400 m i tri stalne prirodne bare U manjim depresijama jugoistocuog dela - u "Niskoj pescari". Pescaru karakterisu velike dnevno-nocne i letnje-zimske amplitude kolebanja temperature vazduha i povrsine tla, rani jesenji i pozni prolecni mrazevi, deficit vlage U tlu leti, uz intenzivnu suncevu radijaciju, kao i izrazit susni period tokom leta i jeseni. Kosava je dominantni vetar, koji cesto duva uraganskim brzinama (do 180 km na sat).

Deliblatska pescara se odlikuje specificnim i ekstremnim ekoloskim uslovima stanista, koji su uslovili specifican zivi svet, sa dominantnom zastupljenoscu karakteristicnih pescarskih i stepskih vrsta.

Mase zivog peska vejaca danas su, uglavnom, vezane vegetacijom, koja je nastala posumljavanjem tokom poslednjih 180 godina. Od ukupne povrsine Deliblatske pescare, sume pokrivaju 61%, zbunasta vegetacija 19%, travna zajednica 14% i 5% su ostale povrsine. Sadasnje stanje prirodnih vrednosti Deliblatske pescare rezultat je dugogodisnjeg gazdovanja antropogenog uticaja, narocito na prirodne procese koji se odvijaju. Zbunasta vegetacija se nalazi u ekspanziji, narocito glog i kleka, na povrsinama pod travnim formacijama.

Za podrucje Deliblatske pescare od autohtonih vrsta drveca karakteristicni su: hrastovi, lipe, topole - medu kojima su neke grupe starije od vremena poslednjeg razaranja ekosistema i biocenoze Pescare. Posebno mesto i znacaj ima kleka, kao pionirska vrsta, a zatim glog, ruj, smreka i druge vrste. Od unetih vrsta dominantno mesto ima bagrem, a zatim crni beli bor.

Flora Deliblatske pescare ima preko 900 vrsta, znacajno je prisustvo brojnih rariteta, relikata i endema, kao sto su: Pancicev pelen, banatski bozur, stepski bozur, stepski badem, serpet, panonski kozinac, gorocvet, kovilje, Kitaibelova ljubicica, preko 10 retkih vrsta orhideja. Za ovo podrucje karakteristicne su bujne populacije kleke, jedinog samoniklog cetinara Panonske nizije. Fauna Deliblatske pescare je, takode, veoma specificna i raznovrsna, sa brojnim raritetima i endemima medu tipicnim pescarskim, stepskim i sumskim vrstama, kao na primer: mraviji lav - od insekata; banatski soko, orao krstas, orao kliktas, pcelarica - od bogate ornitofaune; stepski skocimis, slepo kuce, stepski tvor, tekunica, zatim brojni predstavnici lovne divijaci (divlja svinja, srna, jelen, lisica i dr.) - od sisara. Vuk na Pescari ima jedina stalna stanista u Vojvodini.

Na podrucju Deliblatske pescare zastupljeno je oko 40 biljnih i preko 200 zivotinjskih vrsta, u statusu prirodnih retkosti, za cija su stanista propisani rezimi najstrozije zastite prvog stepena. U postupku izrade "Crvene knjige flore Srbije", sacinjena je Crvena lista sa spiskom preko 400 vrsta biljaka, od kojih preko 50 vrsta raste na prostoru Deliblatske pescare.

Pesak kao u Sahari

Zavod za zaštitu prirode Srbije, u okviru rada na valorizaciji prirodnih vrednosti Deliblatske peščare, na lokalitetima Hatavice, Dubovacki rit, Labudovo okno (Stevanove ravnice) ušća Karasa i Nere, Ada Čibuklija i Ada Žilava, Kajtasovačke livade, Dumača, Zagajička brda, Velika i Mala pustara - pašnjaci severno i južno od sela Šušare, Brandibul, Državni pesak, Vekerle i još nekoliko manjih lokaliteta uz obodni deo granice Rezervata. Osnovni cilj predloženog proširenja granica Rezervata jeste da se ukupan biodiverzitet oboda Deliblatske peščare objedini u jednu prirodnu celinu sa centralnim delom Peščare. Na taj način u Rezervat bi se uključili i prostori koji predstavljaju važna prebivališta i migratornu stanicu ptica močvarica, kao i prirodna mrestilišta brojnih vrsta ihtiofaune.

Deliblatska peščara nema smeštajnih i turističkih objekata ako izuzmemo lovni turizam koji kontrolišu Vojvodinašume.  Isto kao i u drugim delovima Srbije, lovnom turizmu ne odgovara kretanje turista i biciklista zbog ometanja divljači. Još jedna otežavajuća okolnost je nedostatak vodenih površina. Pošto biciklistička populacija nije mnogo zahtevna oko smeštaja, a i manje turista koji prave buku i nered,  daje mnogo veću šansu za pravu biciklističku avanturu prožetu adrenalinom, granicom fizičke izdržljivosti, taktikom i kompromisima na stotine staza i puteva isprepletanih međusobno.

Smeštaj motelskog tipa od skoro  postoji u izletištu Devojački bunar, prilično nov i opremljen, ima i restoran. Nalazi se na ulazu u izletište i zove se Plava Dama.

Bicikl opremiti širokim gumama sa kramponima (zadnji točak obavezno), poneti nekoliko rezervnih guma jer je šansa za bušenje velika. Lanac premazati lakim uljem ili teflon sprejem koji ne skuplja prašinu. Uvek imati oko 1,5 – 2 litre vode. Obavezna krema protiv krpelja, i krema za sunčanje. Kapa ili kaciga na glavi zbog toplotnog udara.

Dokazano je u praksi da se krpelj neće uhvatiti na izloženim golim delovima tela koji su namazani uljem za sunčanje koje ima intenzivan miris (bilo kakav).

 

donja


© freebiking 2008

Freebiking Home